Επιστροφή της Τουρκίας στην Κεντρική Ασία
Επιστροφή της Τουρκίας στην Κεντρική Ασία
Το επίσημο άνοιγμα του σιδηροδρόμου Baku – Tbilisi – Kars το 2017. Προσφορά της κυβέρνησης της Γεωργίας / flickr.com
Η υποστήριξη της Τουρκίας προς το Αζερμπαϊτζάν στον τελευταίο πόλεμο με την Αρμενία θα μπορούσε να έχει πολύ μεγαλύτερες επιπτώσεις, με την Τουρκία να χρησιμοποιεί τη γεωγραφική θέση του Αζερμπαϊτζάν ως αφετηρία για να φτάσει στην Κεντρική Ασία. Παρόλο που η Κίνα και η Ρωσία έχουν μεγάλη έκταση στην περιοχή, η Τουρκία θα μπορούσε να αξιοποιήσει τη σημαντική πολιτιστική επιρροή που έχει, μαζί με την προθυμία των κρατών της Κεντρικής Ασίας να διαφοροποιήσουν τις εξωτερικές σχέσεις τους μακριά από τη Μόσχα και το Πεκίνο.
Η Τουρκία επέδειξε πρόσφατα μια αυξανόμενη ευρασιατική αλλαγή στην εξωτερική πολιτική της. Η οικονομική άνοδος της Κίνας και το αυξανόμενο γεωπολιτικό βάρος οδήγησαν πολλά κράτη της Ευρασίας να αναβαθμίσουν τις εξωτερικές πολιτικές τους. Το να κοιτάς ανατολικά έχει γίνει ο νέος κανόνας, με το Ιράν και τη Ρωσία να είναι ίσως τα πιο σημαντικά παραδείγματα. Αν και η Τουρκία υστερεί, πρόσφατα άρχισε να συγχωνεύει μια ανατολική πολιτική με τις δικές της γεωπολιτικές φιλοδοξίες. Η Άγκυρα επιδιώκει να επεκτείνει την εμβέλειά της πιο ανατολικά στην Κεντρική Ασία, με την ελπίδα να σχηματίσει συμμαχία με τις άλλες τουρκικές χώρες: Καζακστάν, Ουζμπεκιστάν, Κιργιζιστάν και Τουρκμενιστάν.
Οι προσπάθειες για την επέκταση της τουρκικής επιρροής ξεκινούν στα σύνορα 114 χλμ με τη Γεωργία, η οποία παρέχει την πιο σταθερή χερσαία διαδρομή από την Τουρκία προς την Κασπία Θάλασσα και την Κεντρική Ασία. Η Γεωργία και το Αζερμπαϊτζάν χρησιμεύουν ως εφαλτήριο για την Τουρκία όσον αφορά τη διείσδυση στις τουρκοφωνικές δημοκρατίες. Η λογική της Τουρκίας για ανάπτυξη του διαδρόμου του Νότιου Καυκάσου (Μέσος Διάδρομος) καθορίζεται από τη γεωγραφία και πολλά έχουν επιτευχθεί μέχρι στιγμής. Το 2017, ο Πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν Ilham Aliyev φιλοξένησε τον Τούρκο Πρόεδρο Ερντογάν, καθώς και τον τότε Γεωργιανό πρωθυπουργό Giorgi Kvirikashvili, σε τελετή εγκαινίασης του πρώτου τρένου για τον πρόσφατα κατασκευασμένο σιδηρόδρομο Μπακού – Τιφλίδα-Καρ (BTK), το οποίο εκτείνεται από την Κασπία Θαλάσσιος λιμένας του Alat προς την πόλη Kars στην ανατολική Τουρκία.
Αυτό έθεσε το σκηνικό για βελτιωμένη συνδεσιμότητα όχι μόνο στον Νότιο Καύκασο, αλλά και για τα χερσαία κράτη της Κεντρικής Ασίας. Το έργο ανοίγει έναν σιδηροδρομικό διάδρομο που συνδέει δυνητικά την Κεντρική Ασία με τις ευρωπαϊκές αγορές μέσω του Νότιου Καυκάσου. Ο στόχος της αύξησης των συνδέσεων με την Κεντρική Ασία αντικατοπτρίζεται επίσης στις περιγραμμένες προθέσεις για την κατασκευή του λιμανιού στο Alat, ένα από τα μεγαλύτερα λιμάνια στην περιοχή της Κασπίας Θάλασσας.
Οι σιδηροδρομικές διαδρομές συμπληρώνονται περαιτέρω με συνδέσεις αγωγών. Η ευρύτερη φιλοδοξία της Τουρκίας να τοποθετηθεί ως κόμβος διέλευσης ενέργειας συνάδει με την φιλοδοξία της να φτάσει στα κράτη της Κεντρικής Ασίας. Ο αγωγός Trans-Ανατολίας φυσικού αερίου, ο αγωγός Trans-Adriatic και ο αγωγός του Νοτίου Καυκάσου έχουν τη δυνατότητα μεταφοράς αερίου από πέρα από την Κασπία Θάλασσα στην Ευρώπη.
Η προσέγγιση της Τουρκίας στην Κεντρική Ασία υπαγορεύεται επίσης από τις ενεργειακές της ανάγκες. Παρόλο που τα ευρήματα φυσικού αερίου στη Μαύρη Θάλασσα ανακοινώθηκαν το 2020 από την Άγκυρα, η χώρα εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από εξωτερικούς ενεργειακούς εφοδιασμούς. Ως εκ τούτου, η εύρεση νέων πηγών ενέργειας και η διασφάλιση ότι ούτε η Ρωσία ούτε το Ιράν έχουν το μονοπώλιο στους διαδρόμους μεταφοράς ενέργειας αποτελεί μείζονα γεωπολιτική ανησυχία για την Τουρκία.
Ο Μέσος Διάδρομος προορίζεται επίσης να συμπληρώσει τη μαζική πρωτοβουλία Belt and Road του Πεκίνου. Τον Νοέμβριο του 2015, η Άγκυρα και το Πεκίνο υπέγραψαν μνημόνιο συμφωνίας για την ευθυγράμμιση της πρωτοβουλίας Belt and Road και του Μεσαίου διαδρόμου στη σύνοδο κορυφής της G20 στην Αττάλεια. Έχει σημειωθεί κάποια περαιτέρω πρόοδος: το 2019, η Κίνα επέκτεινε τη συμφωνία ανταλλαγής νομισμάτων με την Τουρκία, παρέχοντας επιπλέον 1 δισ. Δολάρια μεταφορά μετρητών στην Άγκυρα. Επιπλέον, ο αριθμός των κινεζικών εμπορευματοκιβωτίων που μεταφέρθηκαν κατά μήκος της Κασπίας Θάλασσας μέσω του Διασυνοριακού διαδρόμου αυξήθηκε κατά 111% το 2019 σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος. Στις 19 Δεκεμβρίου 2020, το πρώτο φορτηγό τρένο με τη μεταφορά φορτίου από την Τουρκία στην Κίνα μέσω του διαδρόμου Trans-Caspian ολοκλήρωσε το ιστορικό του ταξίδι. Επιπλέον, στα τέλη του 2020, τα τρένα στάλθηκαν από την Τουρκία στην Κίνα και επέστρεψαν χρησιμοποιώντας τη διαδρομή BTK για πρώτη φορά .
Ο δεύτερος πόλεμος του Καραμπάχ έχει προωθήσει περαιτέρω το ενδιαφέρον της Τουρκίας για σύνδεση με την Κεντρική Ασία. Ενώ η υποστήριξη της Τουρκίας στο Αζερμπαϊτζάν μπορεί να εξηγηθεί από το γεγονός ότι το Μπακού έγινε ο μεγαλύτερος προμηθευτής φυσικού αερίου στην Άγκυρα το 2019-2020, θεωρεί επίσης το Αζερμπαϊτζάν ως αφετηρία. Μόλις δύο μήνες μετά την εκεχειρία του Νοεμβρίου στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, η Τουρκία υπέγραψε μια νέα εμπορική συμφωνία με το Αζερμπαϊτζάν. Η Τουρκία βλέπει επίσης οφέλη στο Αζερμπαϊτζάν και τον Ιανουάριο του Τουρκμενιστάν συμφωνίας , η οποία έχει ως στόχο να αναπτύξουν από κοινού το πεδίο του φυσικού αερίου Dostluk (Φιλία) κάτω από την Κασπία Θάλασσα. Επιπλέον, η Τουρκία φιλοξένησε πρόσφατα μια τριμερή συνάντηση με τους υπουργούς Εξωτερικών του Αζερμπαϊτζάν και του Τουρκμενιστάν στις 23 Φεβρουαρίου. Το ενδιαφέρον της Τουρκίας για από κοινού εξερεύνηση και ανάπτυξη υδρογονανθράκων με τις δύο χώρες τονίστηκε πρόσφατα από τον υπουργό Εξωτερικών Μεβλούτ Καβούσογλου , ο οποίος δήλωσε ότι στο εγγύς μέλλον θα πραγματοποιηθούν τριμερείς συναντήσεις και σύνοδοι κορυφής. Η πρόοδος γύρω από το Dostluk θα μπορούσε ενδεχομένως να αφαιρέσει ένα σημαντικό εμπόδιο στην υλοποίηση του πολυδιαφημισμένου αγωγού Trans-Caspian, επιτρέποντας τη ροή φυσικού αερίου μέσω του Νότιου Καυκάσου στην Ευρώπη. Αυτό είναι ένα ζήτημα όπου τα ρωσικά και τα ιρανικά συμφέροντα εναρμονίζονται με τις φιλοδοξίες της Τουρκίας, καθώς και οι δύο βλέπουν το Τουρκμενιστάν ως ανταγωνιστή στην ευρωπαϊκή αγορά φυσικού αερίου.
Ένα άλλο αποτέλεσμα του πολέμου είναι η δημιουργία του διαδρόμου Nakhchivan. Σύμφωνα με τη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός της 10ης Νοεμβρίου 2020 , αυτό θα συνδέσει τον εκσκαφέα του Αζερμπαϊτζάν του Nakhchivan μέσω της Αρμενίας με το Αζερμπαϊτζάν. Αυτό θα παρείχε στην Τουρκία έναν άμεσο διάδρομο στη λεκάνη της Κασπίας και, όπως πρότειναν οι Τούρκοι αναλυτές , θα μπορούσαν επίσης να χρησιμοποιηθούν από τους Κινέζους.
Η προσέγγιση της Τουρκίας στην Κεντρική Ασία έχει εντατικοποιηθεί μέσω επίσημων επισκέψεων. Από τις 6 έως τις 9 Μαρτίου, ο Cavusoglu επισκέφθηκε το Ουζμπεκιστάν, το Τουρκμενιστάν και το Κιργιστάν. Απαντώντας σε ερώτηση σχετικά με την αμυντική συνεργασία, ο Κάβουσογλου είπε ότι το Ουζμπεκιστάν ενδιαφέρεται για τα αμυντικά προϊόντα της Τουρκίας και συνεργάζεται με διάφορες τουρκικές εταιρείες. Με την τουρκική παραγωγή όπλων να κάνει τις ειδήσεις κατά τον Δεύτερο Πόλεμο του Καραμπάχ, η εξαγωγή του προς τα κράτη της Κεντρικής Ασίας είναι μια καλή πιθανότητα. Έχει αναφερθεί ότι οι ηγέτες του Ουζμπεκιστάν ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για τα τουρκικά όπλα. Επιπλέον, ο Cavusoglu είπε ότι η Άγκυρα συνεργάζεται με το Ουζμπεκιστάν για μια προτιμησιακή εμπορική συμφωνία και μια συμφωνία ελεύθερου εμπορίου. Συζητήθηκαν επίσης άλλα θέματα, όπως η ενέργεια, το εμπόριο και οι μεταφορές.
Σε σχετική κίνηση, η Άγκυρα ανέστη πρόσφατα μια περιφερειακή εμπορική συμφωνία κατά τη διάρκεια μιας εικονικής συνάντησης του λεγόμενου Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας στις 4 Μαρτίου. Ο όμιλος ιδρύθηκε το 1985 για να διευκολύνει το εμπόριο μεταξύ Τουρκίας, Ιράν και Πακιστάν. Ενώ η αποτελεσματικότητά του είναι περιορισμένη, ο χρόνος της επανεμφάνισής του είναι σημαντικός καθώς ταιριάζει με τη συνολική ώθηση της Άγκυρας προς τα ανατολικά.
Η οικονομική παρουσία της Τουρκίας στην περιοχή παραμένει μέτρια. Η Κίνα και η Ρωσία επισκιάζουν τις εμπορικές της δυνατότητες - η Τουρκία δεν είναι κορυφαίος εμπορικός εταίρος για καμία από τις περιφερειακές χώρες, εκτός από το Τουρκμενιστάν. Ωστόσο, η Τουρκία στοχεύει στη δημιουργία οικονομικής και πολιτιστικής βάσης για συνεργασία, η οποία περιλαμβάνει τη δημιουργία μιας κοινής αγοράς αγαθών, επενδύσεων, εργασίας και υπηρεσιών έως το 2026-2028.
Οι πρόσφατες κινήσεις της Τουρκίας βασίζονται σε μια δεκαετία προσπαθειών - αν και μερικές φορές μισοκαρδιστικές - για την ενίσχυση των συνδέσεων με την Κεντρική Ασία. Η Άγκυρα δημιούργησε την Τουρκική Υπηρεσία Συνεργασίας και Συντονισμού το 1991 για να αυξήσει τους πολιτιστικούς και οικονομικούς δεσμούς, καθώς και το Τουρκικό Συμβούλιο το 2009. Η Άγκυρα είχε κάποια επιτυχία στην αύξηση της ήπιας δύναμης της, όπως μέσω της χρηματοδότησης σχολείων στην περιοχή.
Παρά την ώθηση για να ξαναμπλέξει την περιοχή, η Άγκυρα αντιμετωπίζει επίσης σημαντικά εμπόδια. Οι σχέσεις με την Κίνα είναι ζωτικής σημασίας εδώ. Παρά τις πολυάριθμες προσπάθειες της Κίνας να δημιουργήσει ισχυρότερους δεσμούς με την Τουρκία - συμπεριλαμβανομένων των επενδύσεων στη βιομηχανία, την ενέργεια, τις μεταφορές και τις τηλεπικοινωνίες - δεν έχουν πραγματοποιηθεί σημαντικές συμφωνίες. Η πρόοδος σταμάτησε στις κινεζικές προσπάθειες εκσυγχρονισμού του σιδηροδρομικού δικτύου της Τουρκίας, καθώς και στις διαπραγματεύσεις για τρίτο πυρηνικό εργοστάσιο στην Τουρκία. Είναι πιθανό η Άγκυρα να διστάζει να προσφέρει επικερδείς συμβάσεις σε κινεζικές εταιρείες που θεωρεί ανταγωνιστές.
Οι σχέσεις με το Πεκίνο έχουν σημασία καθώς συνδέονται με την προσπάθεια της Άγκυρας να δημιουργήσει καλύτερες συγκοινωνιακές και οικονομικές συνδέσεις με την Κεντρική Ασία, όπου η Κίνα κυριαρχεί οικονομικά. Τα τελευταία τρία χρόνια, η Τουρκία αύξησε τους δασμούς και τις ποσοστώσεις εισαγωγής, οι οποίες επηρεάζουν άμεσα την Κίνα περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη χώρα.
Ενώ η Κίνα και η Ρωσία βρίσκονται στην περιοχή, η Τουρκία έχει σημαντική μόχλευση στον πολιτιστικό κόσμο και θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί την επιθυμία των κρατών της Κεντρικής Ασίας να διαφοροποιήσουν τις εξωτερικές σχέσεις τους μακριά από τη Μόσχα και το Πεκίνο. Η εξάρτηση και στις δύο δυνάμεις έχει προκαλέσει κατά καιρούς προβλήματα στις περιφερειακές πρωτεύουσες. Επιπλέον, το Κιργιστάν και το Τουρκμενιστάν χρειάζονται μετρητά, αυξάνοντας τις δυνατότητες οικονομικής διείσδυσης της Τουρκίας.
Ένα άλλο ενδιαφέρον στοιχείο του οράματος της Τουρκίας για τη λεκάνη της Κασπίας και την Κεντρική Ασία είναι ότι εναρμονίζεται με τη στρατηγική της Δύσης έναντι της Ρωσίας και των δύο περιοχών. Αυτό δημιουργεί τις δυνατότητες συνεργασίας μεταξύ Τουρκίας και Δύσης. Και οι δύο ενδιαφέρονται να λάβουν φυσικό αέριο του Τουρκμενιστάν και να σπάσουν τη «γεωγραφική φυλακή» της Κεντρικής Ασίας για να μετριάσουν την εξάρτησή της από τη ρωσική - και, όλο και περισσότερο, την κινεζική - υποδομή. Η Τουρκία και η Δύση έχουν παρόμοιες, αν όχι πανομοιότυπες, γεωπολιτικές φιλοδοξίες: προώθηση διαδρόμων Ανατολής-Δύσης σε αντίθεση με τους παραδοσιακούς ρωσικούς κυριαρχούντες αγωγούς, δρόμους, σιδηροδρόμους και άλλες κρίσιμες υποδομές βορρά-νότου ή που προωθούνται από την Κίνα.
Η προβολή ισχύος της Τουρκίας στην Κεντρική Ασία θα συνεχίσει να επισκιάζεται από τις κινεζικές και ρωσικές προσπάθειες. Ωστόσο, οι πρόσφατες κινήσεις της Άγκυρας σηματοδοτούν μια πιο ισχυρή τουρκική πολιτική απέναντι στην περιοχή που λείπει μέχρι πρόσφατα. Η προσέγγιση της προσέγγισής της προς την Κεντρική Ασία στο Αζερμπαϊτζάν θα είναι κρίσιμη, καθώς η γεωγραφική θέση της χώρας θα μπορούσε να επιτρέψει στην Τουρκία να σπρώξει προς τα ανατολικά προς την Κασπία.
Ο Emil Avdaliani είναι καθηγητής στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο (Τιφλίδα, Γεωργία) και διευθυντής Σπουδών της Μέσης Ανατολής στο Γεωργιανό think tank Geocase.
Οι απόψεις που εκφράζονται σε αυτό το Σχόλιο είναι οι συγγραφείς και δεν αντιπροσωπεύουν αυτές της RUSI ή οποιουδήποτε άλλου ιδρύματος.
https://rusi.org/explore-our-research/publications/commentary/turkey%E2%80%99s-return-central-asia
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου